Missie
Onze missie is om kinderen te stimuleren in hun gehele ontwikkeling als voorbereiding op het deelnemen aan onze dynamische samenleving als zelfstandig en democratisch burger. We willen dat kinderen zichzelf leren kennen, zich goed leren verhouden tot anderen en zich ontwikkelen op alle ontwikkelgebieden die wij centraal stellen om een goed leven te kunnen opbouwen in de 21e eeuw. Naast de doelen die we stellen voor de toekomst, bieden we een omgeving om te zijn wie je bent waarin samen leven, samen spelen en samen werken centraal staat. We stellen ons als doel om kinderen waardige, aardige en vaardige mensen te laten zijn en blijven.
Visie
Leren doe je zelf en voor jezelf. Kinderen ontwikkelen niet lineair, ontwikkeling gaat in sprongen. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig en willen de wereld om zich heen ontdekken. Deze eigenschappen blijven behouden door een goed onderwijsaanbod en een uitdagende leeromgeving. Een uitdagende leeromgeving biedt voldoende materialen voor kinderen waarmee ze zich kunnen ontwikkelen binnen de leerlijnen die we stellen. Die leerlijnen worden voor kinderen steeds inzichtelijker naarmate ze ouder worden. Het belangrijkste doel van onderwijs is het aanbod van de volgende stap: als leerkracht ben je steeds op zoek naar de zone van de naaste ontwikkeling: het verschil tussen wat een kind zonder hulp kan en wat een kind met hulp kan (Lev Vygotski, sociaal- constructivist). Hiervoor is het nodig dat de leerkracht weet wat een kind kan en wat de volgende stap in de ontwikkeling / leerlijn is. De drie doelen van onderwijs zijn voor ons (onsonderwijs2032, eindadvies):
- Het ontwikkelen en ontdekken van de eigen persoonlijkheid (waardig). Dit heeft als doel, dat kinderen zichzelf goed kennen en daarmee goede keuzes voor zichzelf leren maken (persoonsvorming). Luc Stevens noemt dit autonomie, Gert Biesta noemt dit subjectivatie.
- Het ontwikkelen van de sociale vaardigheden (aardig). Dit heeft als doel je op een plezierige manier te verhouden tot anderen en je rol in de maatschappij respectvol te kunnen vervullen (maatschappelijke toerusting). Luc Stevens noemt dit relatie, Gert Biesta noemt dit socialisatie.
- Het ontwikkelen van kennis, vaardigheden en competenties (vaardig). Dit heeft als doel kinderen voor te bereiden op hun rol in de maatschappij en op de arbeidsmarkt (kennisontwikkeling). Luc Stevens noemt dit competentie, Gert Biesta noemt dit kwalificatie.
Als kindcentrum hebben ten aanzien van de ontwikkeling van kinderen een pedagogische cirkel opgesteld in samenwerking met de kinderopvang. Dit zijn de waarden waar wij steeds op terugvallen in het maken van keuzes: veiligheid en vertrouwen, betrokkenheid, ontwikkeling en samenwerken. De korte lijnen in de driehoek kind, ouder, school vinden we hierin belangrijk. Een kind moet zich veilig en vertrouwd voelen en betrokken voelen bij de eigen ontwikkeling. Er is aandacht voor de belevenissen, het plezier en de zorgen van het kind.
Er bestaan vele onderwijsconcepten. Er is niet 1 concept het beste, want dan zouden alle scholen dat doen. We spreken in het team over allerlei ontwikkelingen en halen daaruit, wat wij goed vinden voor kinderen, waarvan we denken dat kinderen zich daarmee het beste kunnen ontwikkelen. Daarom sluiten wij ons niet bij 1 visie aan, maar pikken we van alles het beste. Daarbij nemen we de schoolpopulatie, de ontwikkeling van het team en onderwijskundige ontwikkelingen mee. De volgende onderdelen geven ons hiervoor richting tijdens visiebesprekingen en worden verder beschreven:
- de hoofdlijnen van de ontwikkelingen van de afgelopen 4 jaren,
- het vakmanschap van het team vanuit ‘Goed onderwijs’,
- de route naar zelfsturend leren vanuit ‘Leren? Dat kan ik zelf! Maar wil je even helpen?’,
- de rollen van de leerkracht bij zelfsturend leren,
- partnerschap met ouders vanuit ‘Teambuilding met ouders, CPS’.
Dit leidt tot een beschrijving naar hoe we dit willen vormgeven in het onderwijs en welke kansen er de komende vier jaren voor ons liggen. Concreet wordt dit uitgewerkt in ons schoolplan 2019-2023, een vierjarig beleidsdocument waarin de richting van de school wordt beschreven en uitgewerkt in beleidsvoornemens.
De hoofdlijnen van de ontwikkelingen van de afgelopen 4 jaren
- Deze ontwikkelingen richten zich op bewegingen op een lijn, waarbij aangemerkt moet worden dat er geen goed of fout is, maar dat wij zoekend zijn naar welke plek op de lijn het beste bij onze kinderen past. Deze zoektocht blijven we voortzetten en verschilt uiteraard per kind. Meer intrinsieke dan extrinsieke motivatie: motivatie is de reden die kinderen hebben om een activiteit uit te voeren. Bij intrinsieke motivatie voer je het uit, omdat je het interessant / leuk vindt en omdat je het wilt leren. Bij extrinsieke motivatie doe het kind het ‘voor de juf’, ‘voor het cijfer’. Intrinsieke motivatie leidt tot beter conceptueel begrip, meer doorzettingsvermogen, positief om kunnen gaan met stress en tegenslagen, creatief denken en beter leren.
- Meer werken met concreet materialen in plaats van zo snel mogelijk overgaan op abstracte bewerkingen: dit hebben we de afgelopen drie jaar ingezet voor rekenen, waarbij we gebruik maken van de hoofdfasen in een leerlijn: begripsvorming in de leefomgeving, ontwikkelen van procedures, vlot leren rekenen, flexibel toepassen.
- Meer coöperatieve werkvormen in plaats van individuele verwerking: wanneer kinderen samen opdrachten uitvoeren worden meer leerdoelen bereikt, dan wanneer zij zelf leerstof verwerken: overleggen, plannen, verhoging van de woordenschat, organiseren, flexibiliteit, andere strategieën etc.
- Meer kennis van het eigen handelen van de kinderen gericht op taak-werkhouding: zo krijgen kinderen met behulp van de leerkracht inzicht in hun eigen leerproces. Feedback van de leerkracht is hierbij essentieel. Kinderen leren waarom ze vastlopen, hoe ze de stap hebben gemaakt en wat de volgende stap is.
Vakmanschap van het team
Voor de invulling van het vakmanschap van de leerkracht gebruiken wij het observatie instrument van ‘Goed Onderwijs’ met negen indicatoren, zoals deze binnen ons schoolbestuur wordt gehanteerd. Dit observatie instrument is leidend voor de invulling van de rol van de leerkracht en als er zaken zijn, waar in de klas tegenaan gelopen wordt, dient het als naslagwerk om te kijken welke oplossingen er zijn. De negen indicatoren worden uitgewerkt in leerkrachtgedrag en zijn:
- pedagogisch handelen: ondersteuning, veiligheid, uitdaging.
- effectief benutten van onderwijstijd (time on task).
- taakgerichte werksfeer.
- activerende directe instructie (scaffolding / zone van de naaste ontwikkeling, inhoudelijke helderheid en structuur, feedback en activering).
- strategieën voor denken en leren.
- systematisch volgen van vorderingen.
- afstemming instructie en verwerking.
- de kinderen zijn actief betrokken.
- verantwoordelijkheid kinderen organisatie en proces.
Binnen deze indicatoren kunnen leerkrachten zich ontwikkelen en kunnen 4 didactische complexiteiten worden onderscheiden. Ons streefdoel is om te werken (toe te werken naar) didactische complexiteit 4. Deze worden uitgebreider beschreven in het schoolplan, maar zijn het kort:
- startbekwame leerkracht van de PABO: voorwaarden voor een goede les worden beheerst.
- de leerkracht die de vorm goed lesgeeft, maar dit nog niet verbindt aan de inhoud van de les.
- de vorm van lesgeven is verbonden aan de inhoud van de vakdidactiek / aanbod / differentiatie.
- de leerkracht weet wat dit specifieke kind nodig heeft om de taak te doen. Waarom valt dit kind uit (taak-werkhouding, verkeerde strategie)? De leerkracht kent alle leerlijnen en weet welk kind wat nodig heeft om de volgende stap te maken. Het kind krijgt hierbij meer ruimte.
Om in een leerlijn te werken, is het van belang dat de hoofdfasen van een leerlijn bekend zijn. Die hoofdfasen geven de leerkracht houvast om kinderen te helpen naar de volgende stap. Een voorbeeld van de hoofdfasen binnen de leerlijn voor rekenen is:
- Begripsvorming (met materialen uit het dagelijks leven).
- Ontwikkelen van procedures (2+3=5).
- Vlot leren rekenen (automatiseren van de sommen).
- Flexibel toepassen (transitie: in een verhaaltje de som 2+3 er uit kunnen halen).
De route naar meer zelfsturend leren
Ons team heeft veel analyserende vaardigheden en weet in veel gevallen waarom kinderen uitvallen. Hierbij is de inzet van de intern begeleider essentieel, zowel in de analyse als in de begeleiding van kind en leerkracht. Als kinderen bijvoorbeeld uitvallen op bepaalde reken strategieën, is een tijdelijke begeleiding buiten de klas mogelijk met daarbij ondersteuning voor de leerkracht hoe dit in het onderwijsaanbod kan worden opgepakt. Het doel is om zoveel mogelijk te handelen in didactische complexiteit 3 en 4, waarbij de ontwikkeling gemaakt kan worden naar het zelfsturend leren / nemen van de regie voor het eigen leerproces van het kind. Hiervoor nemen we ‘Leren? Dat kan ik zelf! Maar wil je even helpen?’ van Karin Schalkers als uitgangspunt. Hierin worden kind competenties beschreven, die belangrijk zijn voor het zelfsturend leren, namelijk:
- Regie nemen voor je eigen leerproces.
- Zelfreflectie (op eigen kennis, vaardigheden en attitude) en werkreflectie.
- Toepassen van leer strategieën.
- Samenwerkend leren.
Bij ‘regie nemen voor het eigen leerproces’ speelt motivatie de belangrijkste rol. Op school moeten kinderen ook taken uitvoeren waarvoor zij niet intrinsiek gemotiveerd zijn. Als school zien wij het als onze rol om de extrinsieke motivatie zoveel mogelijk een autonome vorm aan te nemen door kinderen trots te laten zijn op hun prestatie en de doelen van de activiteiten op school inzichtelijk te maken, zodat kinderen het belang van de leerstof zien en weten naar welke doelen zij toewerken. Een autonomie-ondersteunende leerkracht geeft een kind keuzes. Deze keuzes zijn niet te uitgebreid, sluiten aan bij het niveau en waar mogelijk de interesse van het kind. Het werken met een weektaak kan het zelf nemen van regie ondersteunen. We gaan in de komende schoolplan periode kijken hoe het werken met doelen aansluit op bijvoorbeeld het werken met een weektaak.
Het doel van ‘zelfreflectie’ en ‘werkreflectie’ is, dat het kind inzicht krijgt in de eigen sterke en zwakke punten. Als een kind dit weet kan het de sterke kanten benutten en de zwakke kanten verbeteren. Dit komt ten goede aan de motivatie, wanneer het kind zich voor het grootste deel kan richten op de sterke punten en deze kan uitbouwen. Reflectie stimuleert zelfkennis en kinderen zijn zich na goed reflecteren meet bewust van hun leerstrategie. Het helpt kinderen dus tijdens het onderwijs op school, maar is daarnaast een vaardigheid waar de kinderen de rest van hun leven profijt van hebben. Bij reflectie houden kinderen zich bezig met het ‘wat’, ‘waar’, ‘wanneer’ en ‘hoe’. Dit stimuleert ook het ‘kritisch denken’, waarbij kinderen zich bewust worden van het ‘waarom’.
Bij het ‘toepassen van leer strategieën’ gaat het erom, dat kinderen leren zich een doel te stellen, een plan te maken dit doel uit te voeren en deze planning uitvoeren. De ‘executieve functies’ (denkprocessen -functies- die belangrijk zijn voor het uitvoeren -executie- van sociaal en doelgericht gedrag) zijn hiervoor van essentieel belang. Zeker kinderen die meer moeite hebben met de leerstof profiteren van leerkrachtgedrag, dat de ontwikkeling van executieve functies ondersteunt. Er worden elf executieve functies onderscheiden, waarbij de dikgedrukte ons leiden om kinderen te stimuleren om leer strategieën te leren toepassen:
- Respons-exhibitie (het vermogen om te denken voor je doet).
- Werkgeheugen.
- Emotieregulatie.
- Volgehouden aandacht.
- Taakinitiatie.
- Planning / prioriteiten stellen.
- Organisatie.
- Timemanagement.
- Doelgericht gedrag.
- Flexibiliteit.
- Metacognitie (de situatie overzien om te bekijken of je het goed aanpakt; zelfmonitoring en zelfevaluatie).
Het is van essentieel belang om deze functies te ontwikkelen tijdens de periode dat kinderen onze school bezoeken, omdat na de adolescentie de vaardigheden niet verder worden ontwikkeld. Een kind tussen 5 en 8 jaar ontwikkelt zich bijvoorbeeld het sterkst als het om de vaardigheid ‘plannen’ gaat.
De laatste competentie die belangrijk is voor het zelfsturend leren is het ‘samenwerkend leren’. Het doel hiervan is om van anderen te leren en om anderen te helpen bij hun leerproces. Naast het individuele werk en af en toe wat competitie tussen kinderen, helpt de coöperatieve onderwijsleersituatie kinderen verder om ‘samenwerkend leren’ te ontwikkelen. Dit gebeurt in tweetallen of groepjes en hiervoor moet aan vijf voorwaarden worden voldaan: positieve wederzijdse afhankelijkheid, individuele verantwoordelijkheid, uitwisselen van ideeën en informatie, naast inhoudelijke leerdoelen ook sociale leerdoelen stellen en het groepsproces moet regelmatig worden geëvalueerd. Wij vinden het samenwerkend leren belangrijk, omdat het leerresultaten en sociale relaties verbetert. Het zet aan tot actief en constructief leren en benut de verschillen in de klas. Hiermee maak je op een positieve manier gebruik van de verschillen.
Doelen 2019-2023
De komende vier jaren stellen we ons als doel alle voorwaarden te scheppen om de stappen te maken naar zelfsturend leren. Hierbij is het essentieel dat directe instructie en actief leren niet tegenover elkaar komen te staan, ze moeten elkaar aanvullen. Hoe minder ervaring kinderen hebben, hoe meer ondersteuning ze nodig hebben in het leerproces en hoe meer ze moeten leren plannen en zichzelf leren kennen. De eerste stap is bijvoorbeeld een klein ik-rapport met een concreet voor kinderen herkenbaar doel (ik werk netjes, ik zoek eerst zelf een oplossing, ik zet door als het moeilijk is, ik ben aardig voor anderen etc.).
De leerkracht kent verschillende rollen in de weg naar zelfsturend leren, waarbij gewisseld kan worden tussen ‘de onderwijzer’, ‘de coach’ en de 'friendly mediator'. Daarbij hanteert de leerkracht de volgende drie r'en:
- richting: doelen, verwachtingen uitspreken.
- ruimte: mogelijkheid om je op je eigen manier te ontwikkelen en toegang tot de middelen die daarvoor nodig zijn.
- ruggensteun: herkennen en erkennen dat het kind zijn best doet en vooral inzet en vooruitgang waarderen naast de resultaten.
De leerkracht zorgt dat kinderen altijd aan het werk kunnen en in het team zorgen we dat leren van elkaar het uitgangspunt is.
Partnerschap met ouders: betrokkenheid, bron van kennis en zeggenschap
Ouders worden betrokken bij de leerlijn en de ontwikkeling van hun kind. Hierin staan ontwikkeling op onze 8 ontwikkelgebieden, onderwijsbehoeften en resultaten centraal. Ouders wordt ook gevraagd een rol te vervullen ter ondersteuning van de school en nemen hierbij plaats in een themagroep aangestuurd door een van de ouderraad leden. Daarnaast hebben ouders zeggenschap in de school. Dit kan organisatorisch via de ouderraad of beleidsmatig via de medezeggenschapsraad. De komende vier jaar staat de ontwikkeling van rapportage en het contact met ouders / kind centraal. Het rapport / portfolio bevat aan het eind:
- Harde cijfers (CITO grafieken, ontwikkeling in de leerlijn exova / taalkasten).
- Zachte cijfers (ZIEN, ik rapport, kindgesprekken, observaties).
- Eigen werk (bewijsbladen, portfolio, waar je als kind trots op bent).